Wirtualna Izba Pamięci

WIRTUALNA IZBA PAMIĘCI

projekt realizowany przez

Centrum Kultury w Grabowie nad Prosną - Bibliotekę Publiczną

w ramach Konkursu Grantowego "Aktywna Biblioteka"

BAGNET

Historia naszej okolicy wskazywała by  na niemieckie(pruskie) bądź rosyjskie pochodzenie tego elementu uzbrojenia, rzeczywistość okazała się jednak inna.

Tak naprawdę to bagnet do austriackiego karabinu Werndl wz. 1867. Jego budowa umożliwiała zarówno cięcie, jak i kłucie, co na polu bitwy było niewątpliwą zaletą: taktyka walki bagnetem zakładała szybkie, głębokie uderzenie, które miało jak najskuteczniej wyeliminować przeciwnika.

BANKNOT

Nominał: 100 złotych

Data Emisji: 28 lutego 1919

Oznaczenia Serii: serie S.A., S.B., S.C.

Wymiary: 161 x 98 - 172 x 103 mm

Awers:

Tadeusz Kościuszko z lewej - druk w kolorze ciemnoniebieskim, poddruk ochrowobrązowy i żółty - litografia

Rewers:

godło z prawej - rysunek ornamentalny - kolorystyka taka jak na awersie - litografia

Numeracja:

czarna - siedmiocyfrowa z N^o. nad numeracją - znaczona na awersie dwa razy

Znak Wodny: umiejscowiony w owalu - wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu

Podpisy:

Dyrekcja Banku Polskiego - Stanisław Karpiński, Zygmunt Chamiec
Główny Skarbnik - Marian Karpus

Autor: nieznany, graficy drukarni Waterlow

Drukarnia: Waterlow & Sons Limited, Londyn

W Obiegu: od 28 kwietnia 1924 do 31 stycznia 1940

BANKNOT

Nominał: 20 złotych

Data Emisji: 11 listopada 1936

Wymiary: 110 x 75 - 162 x 86 mm

Oznaczenia Serii: serie AA - AZ; BA - BZ; CA - CZ; DA, DH, DK, DM, DT, DW

Awers:

z prawej wizerunek Emilii Plater, z lewej postać kobiety z trójką dzieci - symbol "Matki Polki" - kolor ciemnoniebieski - wklęsłodruk, poddruk jasnoniebieski i beżowy - offset

Rewers:

Wawel - Kraków, po bokach dwie postacie symbolizujące wszechstronną wiedzę - druk w kolorze ciemnoniebieskim i beżowym - offset

Numeracja: czerwona - siedmiocyfrowa znaczona na awersie raz

Znak Wodny: w nie zadrukowanym polu - wizerunek Emilii Plater z profilu

Podpisy: Prezes Banku - Władysław Byrka
Naczelny Dyrektor - Leon Barański
Skarbnik - Stanisław Orczykowski

Autor: Wacław Borowski - ryt płyty wykonał Włodzimierz Wacek

Drukarnia: Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S-ka Akc., Warszawa

W Obiegu: od 30 września 1938 - 7 maja 1940

BANKNOT

Nominał: 50 złotych
Data emisji: 1 września 1929
Wymiary: 186 x 99 mm
Numeracja: siedmiocyfrowa w kolorze granatowym na awersie
Oznaczenie serii: BA-BZ, CA-CZ, DA-DZ, EA-EZ
Podpisy: Prezes Banku Władysław Wróblewski, Naczelny Dyrektor Władysław Mieczkowski, Skarbnik Stanisław Orczykowski
Znak wodny: na marginesie, portret króla Stefana Batorego
Druk: Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S-ka Akc. w Warszawie
W obiegu: od 20.10.1929 do 7.05.1940
Na awersie dwie postacie symbolizujące rolnictwo i przemysł.

Na rewersie dwa budynki Banku Polskiego: stary po lewej, nowy po prawej.

BLOK DREWNIANY

okuty żelazem, służący dawniej do wciągania zaprawy murarskiej i cegły na budowę

(ok. 1950 r.)

BRONA DREWNIANA

do spulchniania i rozdrabniania roli (180 - 200 lat),

wykonana w całości z drewna, bez użycia części metalowych,

kratownica i zęby wykonane z drewna sosnowego i dębowego, wiązania z jałowca

BUTY OKULAKI

obuwie robocze z drewnianym spodem, najczęściej dla hutnika, asfalciarza

DOKUMENT

zaliczenia egzaminu na mistrza rzemieślniczego (1867 r.)

DZIEŻA

 naczynie służące do rozczyniania mąki i wyrastania ciasta chlebowego.

Wykonane z drewnianych klepek (najczęściej lipowych, świerkowych lub najwyżej cenionych - dębowych) i obręczy, z wiekiem.

(1950 r.)

DZWONEK

woźnego miasta Grabowa z drewnianą rączką, 1920 roku

ELEMENTARZ

Toruński Elementarz Polski z obrazkami zastosowany do potrzeb dzieci uczacych sie w szkołach tylko po niemiecku (1901 r.)

FOTOGRAFIA

Żołnierze Wojska Polskiego, zapewne z 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej z Ostrowa Wielkopolskiego podczas ćwiczeń, zdjęcie zostało prawdopodobnie wykonane obok naszego klasztoru.
Grabów w okresie międzywojennym był częstym miejscem manewrów 60 Pułku Piechoty, który podczas pobytu w naszym mieście obozował na terenie obecnego targowiska nad Prosną. O bliskim związku miasta z pułkiem ostrowskim może świadczyć choćby fakt, że jego imię aż do wybuchu II wojny światowej nosiła współczesna ul. Młyńska.
Podczas kampanii wrześniowej żołnierze 60 Pułku Piechoty, wchodzący w skład Armii Poznań, nie brali udziału w walkach o Grabów, lecz działali na północ od niego na linii Ostrów-Kalisz. Wraz z gen. Kutrzebą przeszli cały szlak bojowy września 1939 roku, łącznie z największą bitwą kampanii, bitwą nad Bzurą. Ale to już inna historia...

GRAMOFON

często nazywany także błędnie "adapterem", służył do odtwarzania dźwięku z czarnych płyt gramofonowych

KLUCZ

stary, ręcznej roboty (ok.. 1935 r.)

KOŚCIÓŁ KLASZTORNY

pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP wraz z zabudowaniami klasztornymi.

Zespół klasztorny pofranciszkański pochodzi z XVII wieku, budowę prowadzono w latach 1642-1658, murowany, po spaleniu w 1715, odbudowany w latach 1733-1741, jako późnobarokowy, Elewacja odrestaurowana w latach 1998 - 2000.

Od południowej strony przylegają do kościoła, wzniesione po 1642,zabudowania poklasztorne. Spalone wraz z kościołem w 1715, odbudowane w latach 1723-1726, barokowe. Pierwotnie na planie  czworoboku, obecnie zachowane dwa skrzydła, na rzucie zbliżonym do litery T.

W pomieszczeniach poklasztornych znajduje się obecnie między innymi Izba Pamiątek im. dra Władysława Biegańskiego i prof. dra Teofila Ciesielskiego - pełniącą funkcję muzeum regionalnego.

KOSZKA SŁOMIANA

z daszkiem słomianym, oblepiona gliną, pierwotny ul

(czas powstania ok. 1910 r.)

"KRAINA POWIEŚCI"

zbiór czasopism (tygodników literackich) z 1919 r.

KSIĄŻKA KASOWA

Towarzystwa Przemysłowców w Grabowie (1911 r.) zawiera rejest składek (przychodów i dochodów oraz nazwiska wpłacajacego lub odbierajacego)

MAPA

Wirtualny eksponat zaczerpnięty z Archiwum Map Wojskowego Instytutu Wojskowego: fragment niemieckiej Topographische Karte w skali 1:25 000 z 1944 roku.
Niektóre nazwy miejscowości różnią się od współczesnych. W październiku 1939 okupanci przyłączyli woj. poznańskie do III Rzeszy i utworzyli Reichsgau Posen, a następnie tzw. Kraj Warty. Germanizacja naszych terenów wiązała się także ze zmianą nazw miejscowości: na przykład Grabów został przemianowany na "Grabow", a następnie na "Altwerder", Grabów Wójtostwo- "Vogtei/Schirmenau" a Książenice- "Schonitz/Schonen"

MASIELNICA

drewniana, z wiatrakiem w środku, służąca do wyrobu masła (1960 r.)

MASKA

przeciwgazowa wz. 24 była pierwszą maską p-gaz produkowaną w wolnej Rzeczypospolitej. W okresie międzywojennym oraz podczas kampanii wrześniowej stanowiła jeden z dwóch podstawowych typów masek stosowanych w Wojsku Polskim, używano jej także poza wojskiem, na przykład w Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.

Jak widać ząb czasu lekko nadgryzł nasz eksponat. Z widocznych jednak sygnatur można odczytać, że maskę wyprodukowano w 1931 roku w Wojskowej Wytwórni Sprzętu Przeciwgazowego w Radomiu.

MIODARKA

 ze stągwią z drewna, stojąca na trzech nogach (1890)

- urządzenie do odwirowywania miodu z plastrów pszczelich, napęd za pomocą korbki, która obraca drewniana tarczę koła napędowego, wykonana z drewna sosnowego

MIODARKA

metalowa, 2 ramkowa, z napędem ręcznym 

MŁYNEK

ręczny do mielenia kawy, porcelanowy, na korbę

(czas powstania – przed 1930 r.)

MOŹDZIEŻ KUCHENNY

głęboki z tłuczkiem, wykonany z mosiądzu, do rozbijania twardych produktów

(silnie zdrewniałych pestek)

NOSIDŁO,

koromysło. Ile regionów, tyle nazw.

Ten drewniany przedmiot służył do noszenia ciężarów, najczęściej wiader z wodą, które wieszano na łańcuchach.

Ma kształt pałąkowatej belki z wycięciem na szyję zakładanej na ramiona. Dwa pojemniki o zbliżonej wadze zawiesza się na hakach na obu końcach pałąka, dzięki czemu nosidło zachowuje równowagę.

ORDYNACJA

Komisji Jego Królewskiej Mości Dobrego Porządku w mieście Grabowie roku pańskiego 1782 (kopia) zawiera miedzy innymi wykaz długów miejskich, inwentarz planów domów, przysięga i obowiązki pisarza, sekretarza, kwatermistrza

PIECZĘĆ

grabowskiego oddziału Wielkopolskiego Związku Pszczelarzy

PIŁA

dwuręczna, popularnie zwana także "moja-twoja", narzędzie w formie ząbkowanego ostrza służące do przeżynania materiałów takich jak drewno, kamień, metal i innych ciał stałych.

POGOŃ

herb Wielkiego Księstwa Litewskiego

PRZYWILEJ LOKACYJNY

dla miasta Grabowa nad Prosną

na zdjęciu dokument królewski (kopia):  "Zygmunt (I), król Polski, zatwierdza dokument własny d.d. Kraków 20.XII.1531, w którym w transumpcie zatwierdził dokument Władysława Jagiełły d.d. Wiślica 19.VIII.1416, którym tenże król wieś Grabów, własność Marcina z Kalinowy, kasztelana sieradzkiego, obdarza prawem miejskim magdeburskim, ustanawiając w nowym mieście targi i jeden roczny jarmark"

RADŁO

drewniane narzędzie rolnicze do spulchniania gleby bez jej odwracania

(czas powstania 1938 r.)

RÓG

stróża nocnego

Dźwiękiem tego instrumentu zawiadamiano o niebezpieczeństwie, a także porozumiewano się na dalsze odległości

STATUT CECHOWY

dla Szewców i Pantoflarzy miasta Grabowa (1852)

Dokument określa miedzy innymi organizację i ogólne cele cechu, prawa i obowiązki braci cechowych, zasady zebrań i nadzwyczajnych zgromadzeń, przełożeństwo cechu (władza, struktura cechu), przyjmowanie, wykształcenie i traktowanie uczniów, rozwiązywanie sporów.

TARA

"Babcia" współczesnych pralek: tara lub tarka.

Wykonana z falistej blachy, przez wiele lat była praktycznie jedynym przedmiotem codziennego użytku, który służył do prania odzieży. Jej kres przyszedł dopiero po rozpowszechnieniu się pralek automatycznych. Obecnie "tara" spokojnie spędza swą emeryturę w Izbie Pamięci

UCHWAŁY KOMISJI DOBREGO PORZĄDKU

zachowane ślady działalności tej Komisji pochodzą z lat 1782-1783, dotyczą między innymi: struktury władz miejskich, zasad powoływania magistratu, prezydenta, wiceprezydentów, radnych, pisarza i sekretarza, administratora, kasjera miejskiego, kwatermistrza, a także instygatora – odpowiedzialnego za porządek i bezpieczeństwo.

W uchwałach tych sprecyzowano obowiązki tych osób, taryfę opłat za wykonywanie czynności urzędowych, zasady funkcjonowania sądów, wykaz długów miejskich, a także obowiązki mieszkańców dotyczące np. czystości i ochrony przeciwpożarowej miasta.

„… aby bruki w miasteczku 4 razy do roku przez wszystkich obywatelów ohędożone były”

UL CIESIELSKIEGO

tzw. ul słowiański z początku XX wieku, pierwotyp ze stojakiem, wewnątrz ramka z węzą i zasuwką górną i dolną

UL CIESIELSKIEGO

(wykonany w 1911w Opatynie)

otwierany z góry, 3 ramki wewnątrz wiszące, 1 mata słomiana

UL FIGURALNY

mający kształt postaci ludzkiej (1976 r.)

UL KŁODA STOJAK

(czas powstania ok. 1900 r.)

1/ z daszkiem drewnianym

2/ z daszkiem słomianym, wewnątrz kołowrotek z robotą pszczelą, otwór zaszklony

UL LEŻAK

Dłubany w pniu topolowym (czas powstania – ok. 1900 r.)

WAGA HAKOWA

wisząca, sprężynowa

WIDELEC

do odsklepiania miodu (ok. 1967)

ZAMEK

1/ "... przypuszczalnie był to kasztel (rodzaj dworu) o konstrukcji ziemno-drewnianej, tylko częściowo z cegły, otoczony pełna wody fosą, do którego wiodła dość wysoka, mieszkalna wieża – brama ze zwodzonym mostem. Zarówno owa brama, jak i wewnętrzne wzniesione były z drewna, jedynie na ceglanej lub kamiennej podmurówce. Całość przypominała dobrze utrzymane obejście, z budynkiem mieszkalnym i szeregiem zabudowań gospodarczych”. Zniszczony przez Szwedów w latach 1655-1656.

(”Z dziejów Grabowa na Prosną”: opracowanie pod red. Bogusława Polaka i Marka Rezlera)

2/ „stał zaś wśród łak nad lewym brzegiem Prosny na kopcu, mającym około 50 metrów szerokości i tyleż długości, obwodu zaś 178 metrów. Głęboki przekop, od strony rzeki 8 metrów, z przeciwnej50 metrów szeroki, oraz wał, 366 metrów obwodu mający, otaczały zamek, do którego wiódł most z poręczami i brama dwoista sklepiona”.

(„Grabów w dawnej ziemi wieluńskiej”: Stanisław Karwowski 1890)

Obecnie jedyną pozostałością po tej budowli są niewielkie, zarośnięte wzniesienia.

Nie posiadamy niestety żadnych ilustracji zamku, lecz w Izbie Pamięci znajduje się makieta, wykonana na podstawie opisu oraz wyobrażeń autora

ZAMEK DREWNIANY

do zamykania obór i stajni (ok. 1920 r.)

ZEGAR

stojący z ozdobna oprawą porcelanową (z lat 1880 – 1890)

ŻELAZKO

do prasowania na węgiel drzewny z główką (kominek)

Projekt

WIRTUALNA IZBA PAMIĘCI

realizowany

z udziałem uczniów Gimnazjum im. Zjednoczonej Europy w Grabowie nad Prosną:

* Maja Adamska

* Debora Dembek

* Daria Dobrasiak

* Adrianna Drzazga

* Julia Krupa

* Mikołaj Kubiaczyk

* Alicja Marszał

* Klaudia Niechciał

* Magdalena Noweta

* Natalia Obiegła

* Nicola Pierucka

* Anna Prauzińska

* Anna Przybyłek

* Aleksandra Puchała

* Paulina Ślęzak

* Barbara Śmiatacz

* Dominik Warszawski

* Karina Zielińska

........................................................

Partnerzy projektu:

- Magdalena Szczypińska (dyrektor Gimnazjum im. Zjednoczonej Europy w Grabowie nad Prosną)

- Małgorzata Konieczna (nauczyciel, pracownik Biblioteki Gimnazjum w Grabowie nad Prosną)

- Jadwiga Ciesielska (Prezes Koła PZERiI w Grabowie nad Prosną)

- Mirosława Rzepecka (Dyrektor Muzeum Regionalnego im. Władysława Golusa w Ostrzeszowie)

- Stanisław Kulawiak (prowadzący warsztaty fotograficzne)

- Przemysław Godyla (prowadzący warsztaty regionalne)

- Antoni Szymczak (Prezes Koła Pszczelarzy im. Teofila Ciesielskiego w Grabowie nad Prosną)

- Urząd Miasta i Gminy w Grabowie nad Prosną

Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego realizuje Program Rozwoju Bibliotek, który ma ułatwić polskim bibliotekom publicznym dostęp do komputerów, Internetu i szkoleń. Program Rozwoju Bibliotek w Polsce jest wspólnym przedsięzięciem Fundacji Billa i Melindy Gates oraz Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.